رودُم

رودُم 

رودُم اُز رودو بهِ
گلاله ش اُز. تُركو بهِ
هاوي كِ شُز بُشك اَجَخِ
اُز ابريشومِ هندو بهِ
...............
گاهي در ترانه ها و اشعار عاميانه نكته هاي ظريف شعري و خيال انگيزي برجسته اي نهفته است .
اينها اشعاري است كه سراينده اش نامعلوم است و لابد از عامه مردم بوده كه دانش بديع و قافيه و رديف و سبك و امثال اينها را نمي دانسته است ولي چنان خيال باريكي در سروده گنجانده كه جلب نظر مي كند .
انچه كه در بالا آمده يك ترانه از مادران اوز است كه هنگام بازي با كودك و رقصاندن او مي خوانند .امثال اين ترانه هاكه ( لالايي ) نيست و براي گهواره ساخته نشده بلكه براي شادي و بازي و ارتباط با كودك ساخته مي شود زياد است .
اين ترانه مادران اوز به طور اخص براي دختر كوچولو ها خوانده مي شود و در اينجا مادر از كودك خودش تعريف مي كند و او را با صفات بسيار خوب وصف مي كند
و از همه داشته هاي معلوم و معروف منطقه كمك مي گيرد تا بهترين وصفي كه ممكن است داشته باشد
اولين مصرع مي گويد :
فرزند من ازهمه كودكان بهتر است
اولين نكته اين كه از ( رود) به معناي فرزند استفاده شده كه مي رساند اين ترانه اي قديمي است . چرا كه هرچند واژه در گويش اوز نمرده است و قابل شناسائي است ولي خيلي كم استفاده مي شود
دومين نكته در واژه ( رودو = فرزندان ،كودكان ) نمود دارد و آن وىژگي گويش اوز است كه هرگاه كلمه اي در فارسي به ( -ان ) ختم شود در گويش اوز
تبديل به ( -و ) مي شود . مثل (نان ) كه مي شود ( نو) و ( جان ) كه مي شود ( جو ) .
اين نكته هم به اوزي بودن اين سروده حكايت دارد و نيز به قديمي بودن آن . زيرا اكنون كم و بيش ديده مي شود كه (-ان ) را همانطور كه در فارسي هست به صورت ( -ان ) مي گويند . ( تهران ) كه قبلا ( تهرو ) مي گفتند .

مصرع دوم مي گويد
منگوله زلفش از منگوله زنان ترك زيباتر است
كلمه (گلاله ) از قديمي ترين كلمه هاي زبان ماست . اين كلمه در اشعار شاعران قديمي مثل رودكي هم آمده است . كه خود بر قديمي بودن اين شعر حكايت دارد .
باز ( تركان ) در گويش اوزي بنا به قاعده اي كه در بالا گفته شده به ( تركو ) تبديل شده است .
و اما كل بيت دوم ( مصرع سوم و چهارم ) در واقع شاهكار اين ترانه است . انجا مي گويد :
آبي كه از موهايش مي چكد از ابريشم هندي لطيف تر است
اين جنبه تخيلي قوي و نازك خيالي خوبي و زيبايي دارد . آنقدر كه آبي كه پس از شستن نوزادش از موهايش مي چكد را نرمتر از ابريشم توصيف كرده كه لابد غايت لطافت و نرمي بوده است .ربط دادن دو چيز به همديگر كه در دنياي مادي دور وبعيد از هم هستند و آوردن صفتي از يكي و موصف كردن ديگري به آن ؛ اين است كه باعث غرابت كلام مي شود كه در اين سروده خوب عمل كرده است .
يك نكته هم گفته شود كه ( هندو ) ابنجا به معناي ( هنديان ) است و ربطي به مذهب هندو ندارد

عنايت الله نامور
اسفند ٩٦